Retrospektywa malarstwa Urszuli Broll w Muzeum Rze�by w Kr�likarni to opowie�� o trwaj�cym wiele dekad �yciu oraz tw�rczo�ci niezwyk�ej i nies�usznie zapomnianej artystki.

Pocz�tki dzia�alno�ci artystycznej Urszuli Broll (1930�2020) przypad�y na trudne lata powojenne. Artystka nigdy jednak nie tworzy�a na zam�wienie komunistycznych w�adz. Jako jedna z nielicznych kobiet aktywnie kszta�towa�a powojenn� awangard� artystyczn� i tzw. katowicki underground.

Tytu�owy atman (z sanskrytu duch, oddech) pojawi� si� w tw�rczo�ci Broll w 1967 roku i wi��e si� z dzia�alno�ci� katowickiej Grupy Oneiron. W pracowni, kt�r� artystka prowadzi�a z m�em Andrzejem Urbanowiczem, powsta�o w latach 60. XX wieku laboratorium eksperyment�w duchowych i artystycznych. Dyskutowano tam o filozofii, religii, magii, okultyzmie i gnozie.

Najwa�niejszym dzie�em grupy katowickich artyst�w jest Leksykon (Encyklopedia symboli). Sk�ada si� z 30 czarnych karton�w, z kt�rych ka�dy przypisany jest do jednej z liter polskiego alfabetu. Asumptem do powstania kolejnych kart by�o ka�dorazowo osobne has�o: atman, b�l, cefalus, drzewo�, dope�niane przez artyst�w nowymi s�owami i rysunkami wed�ug �ci�le okre�lonego harmonogramu. Spos�b nanoszenia w�asnych pomys��w i oznacze� przypomina� gry surrealist�w � kolejno�� ustalano przez losowanie. Jedynym ograniczeniem tw�rc�w by� dob�r kolor�w. Opr�cz bieli dopuszczalna by�a barwa boskiej �wiat�o�ci � srebrna lub z�ota. Pierwszy kwadrat A, kt�ry przypad� Broll, mia� si� odnosi� w�a�nie do poj�cia atman.

Podczas gdy Urbanowicz zg��bia� tajniki zachodniego okultyzmu, ezoteryki i alchemii, Broll odkrywa�a mistyk� Indii, taoizm, filozofi� zen i tantr�. T�umaczy�a te� teksty Carla Gustava Junga. Pod wp�ywem lektur i dalekowschodnich praktyk medytacyjnych rozwija�a si� nowa tw�rczo�� artystki. W latach 80. XX wieku Broll pod��aj�c za wsp�lnot� buddyjsk�, zamieszka�a w Przesiece w Karkonoszach. Nazwa�a j� miejscem odnalezionym. W domu na wzg�rzu, w otoczeniu dzikiego ogrodu, tworzy�a obrazy medytacyjne, barwne mandale i misterne czarno-bia�e rysunki tuszem. Malowa�a pejza�e g�r, kt�re nazywa�a stanami emocjonalnymi. W spokoju i ciszy artystka oddawa�a si� medytacjom i tam odnalaz�a r�wnowag� duchow�. Malarstwo Urszuli Broll, odleg�e od sztuki rozumianej jako wytwarzanie obiekt�w, ewoluowa�o w kierunku, kt�ry artystka nazwa�a: sztuka jako joga. Praktyka ta uwolni�a j� od poddawania si� wymaganiom i kryteriom �wiata sztuki, ale r�wnie� usytuowa�a j� poza wielkimi narracjami g��wnego nurtu polskiej historii sztuki.

Urszula Broll zmar�a w lutym 2020 roku, gdy trwa�y przygotowania do tej wystawy. Ekspozycja jest dla odbiorc�w okazj� do wyciszenia si�. Mandale artystki budz� rodzaj pozbawionej niepokoju t�sknoty. Wywo�uj� przemy�lenia na temat relacji cz�owieka z natur� i metafizycznym wymiarem rzeczywisto�ci.

Partnerem wystawy jest Fundacja Katarzyny Kozyry. Fundacja wspiera aktywno�� kobiet w obszarze kultury i sztuki. Jeden z jej nowych wieloletnich projekt�w dotyczy pracy na rzecz zwi�kszenia obecno�ci i dostrzegania aktywno�ci kobiet na scenie artystycznej. Pierwszym zadaniem w ramach projektu, realizowanego przez Fundacj� przy wsparciu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu Sztuki Wizualne 2019, by�o przeprowadzenie prac zwi�zanych z ca�o�ciowym opracowaniem i prezentacj� publiczno�ci dorobku artystycznego Urszuli Broll. Fundacja wyda�a pierwszy kompletny katalog dzie� artystki Urszula Broll. Atman znaczy Oddech.

Kuratorka: Katarzyna Kucharska
Partner wystawy: Fundacja Katarzyny Kozyry

mat. Muzeum Rze�by im. Xawerego Dunikowskiego, Pa�ac Kr�likarnia